Do najczęściej orzekanego środka karnego, a zarazem najbardziej dotkliwego dla sprawcy w ujęciu praktycznym, zaliczyć należy zakaz prowadzenia pojazdów.
Popełnienie przestępstwa skutkuje często nie tylko samym wymierzeniem kary przez sąd – obok kary pozbawienia wolności, ograniczenia wolności albo grzywny, o czym była mowa w poprzednich artykułach, możliwe jest orzeczenie jeszcze dodatkowych środków reakcji, takich jak na przykład środki karne przewidziane w art. 39 Kodeksu karnego. W określonych wypadkach ich orzeczenie ma charakter obowiązkowy (obligatoryjny), w pozostałych jest zaś fakultatywne. O ich zastosowaniu decyduje sąd rozpoznający sprawę karną, stosując odpowiednie zasady wymiaru kary. Do najczęściej orzekanego środka karnego, a zarazem najbardziej dotkliwego dla sprawcy w ujęciu praktycznym, zaliczyć należy zakaz prowadzenia pojazdów.
Kiedy można orzec zakaz prowadzenia pojazdów? Sąd może orzec taki środek karny w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.
Oznacza to, że wbrew obiegowej opinii i powszechnego mniemania, zakaz prowadzenia pojazdów może zostać orzeczony nie tylko, gdy sprawca dopuści się przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, ale możliwość jego zastosowania przez sąd obejmuje wszystkie przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji (z rozdziału XXI Kodeksu karnego) – czyli na przykład też sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy lub spowodowania wypadku w komunikacji (także dość powszechnie występujące przestępstwo).
Zakaz prowadzenia pojazdów orzeka się w latach – co do zasady od roku do lat 15. Okres, na który orzeczono zakaz, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo. W razie warunkowego umorzenia postępowania karnego, sąd może zastosować zakaz prowadzenia pojazdów do lat 2.
Co istotne, sąd orzeka obligatoryjnie, na okres nie krótszy niż 3 lata, zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia. Stan nietrzeźwości zachodzi, gdy: zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
Podobnie, sąd obowiązkowo orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w razie skazania za przestępstwo określone w: art. 178b (niedostosowanie się do polecenia zatrzymania pojazdu mechanicznego) lub art. 180a (prowadzenie pojazdu po cofnięciu uprawnień) oraz art. 244 Kodeksu karnego (jeżeli czyn sprawcy polegał na niezastosowaniu się do zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych).
Sąd orzeka dożywotnio zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 (prowadzenie w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego w warunkach uprzedniej karalności za czyn popełniony w takim stanie albo w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo) lub jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173 (katastrofa w komunikacji), którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 Kodeksu karnego (spowodowanie wypadku w komunikacji, którego następstwem jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu) był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.
Adwokat Dawid Zakrzewski*
______________________________________________________________________
*Adwokat Dawid Zakrzewski, pabianiczanin, absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Ukończył aplikację adwokacką przy Izbie Adwokackiej w Łodzi. Kilkuletnie doświadczenie w występowaniu przed sądami, organami państwowymi i samorządowymi obecnie wykorzystuje w ramach własnych kancelarii adwokackich mieszczących w Pabianicach i w Łodzi. W swojej praktyce świadczy pomoc prawną z zakresu prawa karnego, cywilnego i rodzinnego.