Jeden z ciekawszych nabytków IPN w Łodzi to zbiory pabianiczanina

Roman Peska  (1933-2003) to regionalista, społecznika, działacz NSZZ „Solidarność”, założyciel Oficyny Wydawniczej „Pamięć”.  Na zdjęciu widać, jak przemawia na zebraniu KZ NSZZ „Solidarność” przy Krajowym Ośrodku Spółdzielczego Przemysłu Dziewiarskiego w Pabianicach (rok 1981, fot. AIPN). W październiku ub. roku napisaliśmy o przyznaniu Pesce nagrody “Świadek Historii”. (CZYTAJ TUTAJ)

Jak zauważa Krzysztof Kolasa, “z zawodu był dyplomowanym biegłym księgowym, z zamiłowania zawsze pasjonowała go historia, co znalazło swoje odzwierciedlenie w jego działalności wydawniczej od końca lat 80. XX w. Jest autorem ponad trzydziestu publikacji książkowych oraz wielu artykułów publicystycznych i popularnonaukowych poświęconych postaciom i wydarzeniom związanym z najnowszą historią ziemi łaskiej, sieradzkiej i piotrkowskiej. Na szczególną uwagę zasługują prace dotyczące tematyki represji komunistycznych władz i aparatu bezpieczeństwa wobec żołnierzy podziemia niepodległościowego w okresie po 1945 r., w większości wydane przez Oficynę Wydawniczą „Pamięć”, której założycielem był właśnie Roman Peska. Jako członek Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział Łódzki koło terenowe w Pabianicach brał także czynny udział jako referent w historycznych sesjach popularnonaukowych”

Niżej cd. artykułu TUTAJ razem ze materiałem ilustracyjnym.

Wkrótce po wprowadzeniu stanu wojennego został zwolniony z pracy, po czym przeszedł na rentę inwalidzką, a następnie na emeryturę.

“Poza wspomnianą działalnością wydawniczą i gospodarczą, twórca archiwum prowadził również aktywną działalność społeczno-polityczną. W ramach tej pierwszej na uwagę zasługuje udzielanie pomocy osobom ubiegającym się o przyznanie uprawnień kombatanckich oraz odszkodowanie za niesłuszne skazanie w okresie po 1945 r. Współpracował również z wieloma organizacjami kombatanckimi, podejmując także liczne starania o trwałe upamiętnienia postaci, wydarzeń i obiektów związanych z najnowszą historią Polski m.in. na terenie Pabianic i ziemi sieradzkiej. Na szczególną uwagę zasługuje działalność polityczna prowadzona przez Romana Peskę. Mimo tego, że do 1980 r. był członkiem PZPR, to jednak po podpisaniu porozumień sierpniowych zdał legitymację partyjną i doprowadził do zorganizowania NSZZ „Solidarność” w Krajowym Ośrodku Spółdzielczego Przemysłu Dziewiarskiego w Pabianicach, gdzie był przewodniczącym Komisji Zakładowej. Wkrótce po wprowadzeniu stanu wojennego został zwolniony z pracy, po czym przeszedł na rentę inwalidzką, a następnie na emeryturę. Mimo tego, w kolejnych latach nie zrezygnował całkowicie z aktywności politycznej, czego przejawem była chociażby jego działalność w ramach Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” Miasta Pabianic (1989-1991) oraz Pabianickiego Koła Emerytów i Rencistów NSZZ „Solidarność” przy Miejskim Komitecie Obywatelskim w Pabianicach (1990).

Za swoją działalność, szczególnie społeczną oraz wydawniczą, Roman Peska został uhonorowany m.in.: pamiątkowym medalem 850-lecia Ziemi Sędziejowickiej (1995 r.), krzyżem Konspiracyjnego Wojska Polskiego (1997 r.) oraz wyróżnieniem im. Eudoksji Rakowskiej za pracę społeczną w Pabianicach i okolicy przez Niezależną Fundację Popierania Kultury Polskiej „Polcul Foundation” (1998 r.).

 Materiały archiwalne wchodzące w skład zespołu „Archiwum osobiste Romana Peski” uporządkowano stosując schematyczno-rzeczową metodę opracowania polegającą na nadaniu archiwaliom układu opartego na podziale rzeczowym. W ten sposób wyodrębniono dziesięć serii: I. Prace twórcy; II. Materiały działalności twórcy; III. Materiały biograficzne; IV. Korespondencja; V. Materiały o twórcy; VI. Załączniki; VII. Fotografie; VIII. Nagrania; IX. Filmy; X. Materiały bezdebitowe i ulotne.

W obrębie przekazanych archiwaliów na szczególną uwagę zasługują materiały związane z działalnością: wydawniczą (np. publikacje, artykuły i inne opracowania, archiwalia dot. powstania i działalności Oficyny Wydawniczej „Pamięć”, materiały warsztatowe do podejmowanych przez autora tematów badawczych – m.in. relacje i wspomnienia uczestników konspiracji niepodległościowej), społeczną oraz polityczną (szczególnie archiwalia KZ NSZZ „Solidarność” przy Krajowym Ośrodku Spółdzielczego Przemysłu Dziewiarskiego w Pabianicach z lat 1980-1981 oraz zbiór materiałów bezdebitowych i ulotnych) twórcy spuścizny. Niezmiernie cennym uzupełnieniem materiałów aktowych znajdujących się w obrębie „Archiwum osobistego Romana Peski” są zgromadzone przez niego zbiory fotografii (dot. postaci, wydarzeń, a także miejsc i obiektów z miejscowości na terenie ziemi łaskiej, sieradzkiej i piotrkowskiej), nagrań (głównie rozmowy z uczestnikami wydarzeń opisywanych w publikacjach książkowych – np. z żołnierzami AK i podziemia niepodległościowego) oraz filmów.

Materiały znajdujące się w obrębie zespołu „Archiwum osobiste Romana Peski” należy uznać za niezmiernie wartościowe źródło dla badaczy zajmujących się historią XX wieku na terenie ziemi sieradzkiej, piotrkowskiej, a szczególnie łaskiej”.