Unikalne materiały o Henryku Lipskim od jego prawnuka

• Stanął obronie kobiety, która była bita na ulicy przez carskiego policjanta. Stracił po tym studenckie stypendium.

• Mieszkał pracował w Pabianicach i działał na rzecz naszego miasta. Był radnym miejskim i posłem.

• Studiował w tym samym czasie i na tej samej uczelni z Albertem Einsteinem, a z Tadeuszem Boyem- Żeleńskim grał w karty.

Jan Ignacy Lipski podzielił się z działem historycznym Muzeum Miasta Pabianic własnoręcznie zebraną,  suto udokumentowaną historią dwóch znanych pabianiczan, a prywatnie swoich przodków – Ryszarda Kannenberga, zastrzelonego dyrektora pabianickiej fabryki Krusche&Ender i Henryka Lipskiego, dyrektora Szkoły Handlowej, społecznika, posła.

Historycy z MMP upublicznili póki co na FB informacje dotyczące drugiej z wymienionej osób. Towarzyszy im zbiór wyjątkowych, oryginalnych, niepublikowanych wcześniej zdjęć i innych pamiątek rodzinnych. To bezcenne materiały uzupełniające wiedzę o tej nietuzinkowej postaci*.

Pochodzenie

Henryk Mieczysław Lipski urodził się 31 stycznia 1877 roku w Suwałkach. Jego ojcem był Michał Franciszek Wacław Lipski, który w związku z utratą przez rodzinę majątku w wyniku represji po powstaniu styczniowym, zdecydował się na studia na Uniwersytecie Warszawskim. Po ich ukończeniu był nauczycielem języków klasycznych w gimnazjum rządowym, a następnie, od połowy lat 70-tych XIX wieku, pracował jako urzędnik w służbie carskiej i doszedł do rangi Radcy Stanu. Zmarł w roku 1896 w wieku 44 lat.

Matka Henryka, Anna Małgorzata z Obrębskich (prawdopodobnie) herbu Cholewa, pochodziła z Warszawy. Dziadek Henryka, Stanisław Wojciech Lipski, wylegitymował się przed Heroldią Królestwa Polskiego z herbu Grabie w 1853 roku. Dokumenty wskazują, że rodzina Lipskich kilkukrotnie zmieniała miejsce zamieszkania. W latach 80-tych XIX wieku osiadła w Łodzi.

  Nauka

Henryk w wieku 17 lat ukończył gimnazjum w tym mieście i zdał maturę. Z pieniędzy zarobionych dzięki udzielaniu korepetycji opłacił studia z matematyki i astronomii na Uniwersytecie w Petersburgu, które ukończył w 1898 roku. W czasie studiów prowadził nielegalną działalność niepodległościową, m. in. kształcił polskich żołnierzy z załogi twierdzy petersburskiej, w związku z czym był pod stałą obserwacją rosyjskiej policji.

W rodzinnej tradycji zachowała się również historia o tym jak stanął w obronie kobiety, która była bita na ulicy przez carskiego policjanta. Lipski miał zrzucić go z konia i skutecznie obezwładnić. Dobre wyniki na studiach uratowały go przed więzieniem, ale ukarano go odebraniem bardzo wysokiego stypendium (pozwalającego m.in. na letnie wakacje na Belle-Ile-en-Mer w Bretanii).

Wydarzenie to zaważyło również na planach pozostania w ówczesnej stolicy Rosji i dalszej nauki w Instytucie Korpusu Inżynierów Komunikacji [Институт Корпуса инженеров путей сообщения]. Prawdopodobnie po uzyskaniu dyplomu Henryk powrócił na rok do Łodzi i podjął pracę w Szkole Handlowej.

Po zgromadzeniu odpowiednich środków finansowych wyjechał do Szwajcarii, gdzie rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki w Zurychu (Eidgenössische Technische Hochschule Zürich, ETHZ). Ciekawostkę stanowi fakt, że w tym samym czasie na tej uczelni studiował także Albert Einstein. Henryk opłacił studia w Szwajcarii również swojej siostrze stryjecznej, Irenie Lipskiej, która została doktorem nauk biologicznych, specjalistą od bakteriofagów. Dobre wyniki w nauce i znajomość języków (rosyjski, niemiecki, francuski, angielski, łacina i greka) zaowocowały propozycją przyjęcia obywatelstwa szwajcarskiego, która została jednak przez Lipskiego odrzucona (czego miał podobno później żałować). W trakcie pobytu w Szwajcarii zaprzyjaźnił się z braćmi Józefem i Kazimierzem Lutosławskimi. Wraz z nimi należał do inicjatorów i założycieli Stowarzyszenia Polskiego „Ognisko”.

Praca

Po powrocie do kraju w roku 1903, Lipski początkowo pracował jako inżynier w Łodzi, ale szybko przeniósł się do Pabianic, przyjmując stanowisko w Fabryce Towarzystwa Akcyjnego R. Kindlera. Problemy zdrowotne, spotęgowane nagłym i poważnym zapaleniem spojówek, zmusiły go do zamiany części z godzin etatu na lżejszą pracę nauczyciela matematyki w Szkole Handlowej przy ul. Długiej (obecnie Pułaskiego) w Pabianicach, założonej i utrzymywanej przez miejscowych fabrykantów z Oskarem Kindlerem, jako prezesem Rady Opiekuńczej, na czele. Henryk okazał się doskonale pasować do tego zajęcia. Już w grudniu 1905 roku wspomniana Rada Opiekuńcza wydelegowała go do Petersburga, gdzie przedstawił plan wprowadzenia do szkoły języka polskiego.

W roku następnym Oskar Kindler i Karol Ender powołali Lipskiego na stanowisko dyrektora Szkoły Handlowej. Funkcję tę pełnił trzynaście lat. Doprowadził do zapowiadanego spolszczenia placówki, kierując się względami finansowymi połączył szkołę męską i żeńską, a po zakończeniu I wojny światowej (w czasie której pełniła funkcję ośmioklasowego gimnazjum realnego) dążył do jej upaństwowienia. Uzyskawszy zgodę Rady Opiekuńczej, przekazał w 1919 r. bezpłatnie rządowi polskiemu szkołę wraz z jej całym majątkiem nieruchomym i ruchomym.

Działalność społeczna i polityczna

Nasz bohater angażował się także w działalność społeczną i niepodległościową. W 1905 r. wspólnie z dr. Witoldem Eichlerem, inż. Bolesławem Kistelskim i dr. Edwardem Ostaniewiczem organizował pochód narodowy, krwawo stłumiony przez Kozaków. W tym samym roku, na pierwszym Walnym Zgromadzeniu, został wybrany do Zarządu Polskiej Macierzy Szkolnej. W 1910 r. wszedł do Komitetu Budowy Gmachu Ochrony Katolickiej. Opracowywał nawet projekt budynku wspólnie z inż. Kistelskim. Od 1911 r. był członkiem Pabianickiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności. W okresie I wojny światowej ze względu na zły stan zdrowia uniknął wcielenia do armii rosyjskiej. Udzielał się w tym czasie społecznie w Komitecie Obywatelskim, pełnił funkcję przewodniczącego sekcji odczytowej Miejskiej Rady Opiekuńczej, która organizowała pomoc dla biednych dzieci, oraz wchodził w skład Komitetu Obchodu 123. Rocznicy Konstytucji 3 Maja. W latach 1917- 1919 był prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej w Pabianicach. Na początku 1918 r. zasiadał w Radzie Miejskiej Pabianic. Był członkiem Deputacji Niesienia Pomocy Rodzinom Rezerwistów i Deputacji Szkolnej.

W Pabianicach poznał Cecylię Stefanię Knothe, blisko spokrewnioną z rodzinami Krusche i Steinhagen, prababcię Jana Ignacego Lipskiego. Henryk poślubił ją w 1908 roku, doczekali się dwóch córek oraz syna.
W 1922 r. Lipski uzyskał mandat poselski w okręgu nr 14 (Łódź powiat), startując z listy numer 8 – Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej. W Sejmie pracował w komisji odbudowy kraju i komisji ochrony pracy. Po latach mówił, że 5 lat pracy w sejmie odebrało mu 20 lat życia, więc zakończył swoja przygodę z polityką na jednej kadencji. Po jej zakończeniu przyjął stanowisko dyrektora w warszawskim Prywatnym Gimnazjum Męskim Tow. im Jana Zamoyskiego (dzisiejsze XVIII LO im. Jana Zamoyskiego) zaproponowane mu przez hrabiego Maurycego Zamoyskiego. Pełnił tę funkcję do 1933 roku, kiedy jego endeckie, jednoznacznie antysanacyjne poglądy, stały się przeszkodą nie do pokonania w ówczesnych realiach politycznych.

Ze względu na stan zdrowia, swoją przeszłość i jawnie manifestowane wybory polityczne nie był w stanie już do końca życia znaleźć odpowiedniej dla siebie pracy.

Od 1933 roku mieszkał wraz z rodziną w domu przy ulicy Dąbrowieckiej 26 na Saskiej Kępie. W czasie swojego życia nawiązał znajomości i przyjaźnie z osobami takimi jak prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki (który podarował mu tabliczkę pamiątkową, a także złoty sygnet z wygrawerowaną dedykacją), Tadeusz Boy-Żeleński (który grywał z Lipskim w karty), prof. Władysław Takliński (rektor AGH, pułkownik marynarki), wcześniej wspomniani bracia Lutosławscy, Adam Ronikier (współzałożyciel Stronnictwa Narodowego) i inni.
Zmarł 8 stycznia 1952 roku. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

oprac. Piotr Poreda/ Muzeum Miasta Pabianic – na podstawie materiałów od Jana Ignacego Lipskiego 

Na zdjęciu głównym Lipski w okresie życia w Warszawie i z córkami.

Więcej zdjęć TUTAJ i TUTAJ

* Robert Adamek, przedwcześnie zmarły pracownik naszego muzeum poświęcił Henrykowi Lipskiemu fragment rozdziału “Posłowie z Pabianic” w książce “650 lat Pabianic. Studia i szkice”, 2005.