Prawo bliżej Ciebie: Kara pozbawienia wolności

Orzeczenie kary tego rodzaju uzasadniać powinny: stopień winy sprawcy, społecznej szkodliwości czynu oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które mają zostać osiągnięte w stosunku do skazanego, oraz potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Jeden z niedawnych artykułów cyklu „Prawo bliżej Ciebie” odnosił się do kwestii tymczasowego aresztowania. Wyjaśniłem wówczas, iż jest to jedynie środek zapobiegawczy stosowany w toku postępowania karnego (tj. podczas trwania sprawy) i że mimo faktycznego, rzeczywistego pozbawienia wolności osadzonego nie ma charakteru kary. Na gruncie obowiązującego Kodeksu karnego wyszczególniono natomiast następujące rodzaje kar: grzywnę, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności oraz dożywotnie pozbawienie wolności.

Kary orzekane są przez sąd w wyroku skazującym – po przeprowadzeniu stosownego postępowania. I tak kara pozbawienia wolności może trwać najkrócej miesiąc, a najdłużej 15 lat. Sąd wymierza się ją w miesiącach i latach w granicach zagrożenia przewidzianego w Kodeksie karnym za dane przestępstwo (np. art. 278. § 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5). Kara ta ma charakter terminowy, czyli nie może zostać orzeczona bez dokładnego, czasowego określenia jej wymiaru. Jest odrębna rodzajowo od kary 25 lat pozbawienia wolności oraz dożywotniego pozbawienia wolności, ponieważ te mają charakter odwetowy, eliminacyjny i wymierzane są tylko za najsurowsze przestępstwa, gdy wobec sprawcy nie zachodzą żadne okoliczności łagodzące, szanse na jego resocjalizację są nikłe, a koniecznym jest zabezpieczenie społeczeństwa. Kara dożywotniego pozbawienia wolności w istocie zastąpiła w Polsce karę śmierci.

Kiedy wymierzana jest kara pozbawienia wolności? Przede wszystkim wtedy, gdy za dane przestępstwo Kodeks karny przewiduje w ogóle taki rodzaj zagrożenia. Ponadto orzeczenie kary tego rodzaju uzasadniać powinny: stopień winy sprawcy, społecznej szkodliwości czynu oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które mają zostać osiągnięte w stosunku do skazanego, oraz potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Co istotne jednak, jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary (np. pomiędzy grzywną, ograniczeniem wolności a pozbawieniem wolności), zaś przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, orzeczenie kary pozbawienia wolności może nastąpić tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary. Z kolei jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec co do zasady karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka dodatkowe środki reakcji prawnokarnej (np. środek karny). Należy również wskazać, że wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat, nie orzeka się kary dożywotniego pozbawienia wolności.

Sąd wydając wyrok skazujący i wymierzając oskarżonemu karę pozbawienia wolności, zobowiązany jest stosować przedstawione wyżej dyrektywy jej wymiaru.

Adwokat Dawid Zakrzewski*

______________________________________________________________________

*Adwokat Dawid Zakrzewski, pabianiczanin, absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Ukończył aplikację adwokacką przy Izbie Adwokackiej w Łodzi. Kilkuletnie doświadczenie w występowaniu przed sądami, organami państwowymi i samorządowymi obecnie wykorzystuje w ramach własnych kancelarii adwokackich mieszczących w Pabianicach i w Łodzi. W swojej praktyce świadczy pomoc prawną z zakresu prawa karnego, cywilnego i rodzinnego.