Komuniści w okresie międzywojennym nie mieli lekko. Jako tzw. polityczni lądowali w więzieniach. Pabianiczanin Andrzej Koziróg za kratami cel w Łodzi, Wilnie, Sieradzu, Grodnie, Łęczycy spędził łącznie 17 lat. Po II wojnie światowej był m.in. milicjantem.
Echo z 22 marca 1936 r. poinformowało czytelników, że „Jędrek z Pabianic – as komunistów posiedzi dłuższy czas w więzieniu”:
Z notatki prasowej dowiadujemy się, że dzięki czujności policji politycznej w Zduńskiej Woli w lutym 1935 roku, w ręce funkcjonariuszy wpadł mieszkaniec Pabianic Andrzej Koziróg, “Jędrek”. Jak się później okazało, Koziróg to okręgowy instruktor partii komunistycznej na powiaty: łódzki, łaski, sieradzki. Sąd po wysłuchaniu mowy prokuratora i adwokatki z Łodzi skazał Andrzeja Koziroga na 8 lat więzienia, darowując mu na mocy amnestii 2 lata i 8 miesięcy.
Trzeba przyznać, że fantazji mu nie brakowało. Urządził np. w Pabianicach loterię. Wziął od swego sekretarza rower wartości 70 zł, biletów zrobiono na sumę 200 zł, z czego 100 zł miało być dla partii, 30 zł na libację, a pozostałymi 70 zł miano zapłacić należność za rower. Jako ostatni świadek zeznawała jego matka Stanisława, która oświadczyła, że synowi dawała drobne kwoty pieniężne z otrzymywanej zapomogi Czerwonego Krzyża miasta Pabianic.
Zahartowany w boju
Andrzej Koziróg jest bratem Edmunda Bolesława Koziroga, także komunisty i działacza robotniczego. To wuj (brat dziadka) działacza SLD z Pabianic Dariusza Stasiaka.
Sylwetkę urodzonego w 1902 roku Andrzeja Koziroga kreśli Sławomir Saładaj w cyklu prezentowanym na stronie Urzędu Miejskiego w Pabianicach. Andrzej Koziróg. urodzony w naszym mieście działacz ruchu robotniczego już jako 14 – letni chłopiec pracował jako najemny pracownik rolny w różnych majątkach. Jako 16 – latek był już żołnierzem Powstania Wielkopolskiego, potem wziął udział w dwóch powstaniach śląskich. W 1921 r. wstąpił do Związku Polskiej Młodzieży Socjalistycznej, żeby już po roku znaleźć się wśród współorganizatorów Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej na terenie rodzinnych Pabianic (był sekretarzem). Podczas odbywania regularnej służby wojskowej zostaje aresztowany za prowadzenie agitacji ateistycznej wśród żołnierzy. Zwolniony do domu po kilku miesiącach ponownie staje przed sądem w Łodzi, który w 1924 r. skazuje go na 5 lat więzienia. Do Komunistycznej Partii Polski wstąpił w więzieniu, w Sieradzu, w 1926 roku.
Jak pisze Saładaj, “Odtąd już cały okres międzywojenny będzie Andrzej Koziróg dzielił na krótkie pobyty na wolności, wypełnione żarliwą pracą organizacyjną w KPP, klasowych związkach zawodowych włókniarzy w Łodzi i Pabianicach, komitetach strajkowych i na dłuższe pobyty w więzieniach sanacyjnych. Poznał więzienia Łodzi, Wilna, Sieradza, Grodna, Łęczycy. Skazany łącznie za działalność polityczną na 17 lat więzienia. 11 z nich spędził w celach, angażując się zawsze w pracy więziennych komun.
Wybuch wojny we wrześniu 1939 roku również zastaje go w więzieniu. Trzeciego dnia wojny wyłamuje wraz z towarzyszami kraty sieradzkiego więzienia i – podobnie jak tysiące innych więźniów – udaje się na front. Wzięty przez Niemców do niewoli, po kilku miesiącach ucieka i organizuje grupy sabotażowe na terenie Pabianic. Aresztowany przez Gestapo dwukrotnie, za każdym razem powraca do działalności konspiracyjnej. W 1942 r. Andrzej Koziróg uczestniczy w organizacji pierwszej komórki PPR w Pabianicach i jest członkiem KM PPR.
Po wojnie Andrzej Koziróg organizował PPR w Pabianicach, Łasku , Widawie i Zelowie, i był przez wiele lat członkiem KM partii w Pabianicach. Ukończył szkołę oficerską i jako oficer MO pracował w Komendzie Głównej w Warszawie. Następnie do czasu przejścia na rentę w 1959 r. pracował na odpowiedzialnych stanowiskach w administracji terenowej w Łodzi.
Za swą działalność został Andrzej Koziróg odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I i II klasy, Śląskim Krzyżem Powstańczym, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym i Krzyżem Partyzanckim (Życie Pabianic 1978)”.
Życie Pabianic (nr 6/1957 r.) opublikowało wspomnienia Andrzeja Koziroga z okresu wojny:
Wychowani w bohaterskich szeregach KPP, zahartowani w bojach ulicznych, w walkach więziennych w Berezie Kartuskiej, klęska wrześniowa nie załamała nas. KPP mówiła swym członkom: „Walcz tam, gdzie jest wróg”, a we wrześniu 1939 r. mieliśmy wrogów: burżuazję i obszarnictwo polskie i wroga faszystę hitlerowskiego. Komuniści pabianiccy pod koniec września 1939 r. przystąpili do ostrej walki z hitleryzmem i ich zwolennikami polskimi. Już we wrześniu na ul. Wiejskiej tow. tow. Jan Witusik, Teofil Miller, Józef Myśliwiec, Władysława Sereczyńska, Alicja Kusa, Feliks Wojciechowski, Władysław Bidziński, Lucjan Rozwens zorganizowali grupy sabotażowe, w skład których weszło sporo robotników sympatyków oraz jednolitofrontowych PPS-ców Roman Kamiński, Józef Kusa. Ja wraz z tow. Maksymilianem Furmańskim należałem do grupy sabotażowej w warsztatach naprawczych przy Zarządzie Miejskim.
Po powstaniu PPR walka przybrała na masowości i ostrości. Komuniści z głęboką wiarą walczyli i wierzyli, że przy pomocy potężnego Kraju Rad, w oparciu o polskie masy pracujące wywalczą nową Polskę, Polskę robotników i chłopów. W ciężkiej walce z faszyzmem hitlerowskim o nowy ustrój komuniści pabianiccy ponieśli olbrzymie straty. Zabici zostali następujący towarzysze Jan Witusik, Feliks Osiński, Roman Frant, Mateusz Herszel, Edmund Koziróg, Henryk Koziróg, Estera Sonenberg, Antoni Wszelaki, Bolesław Klimek, Maria Klimek, Arkadiusz Wójcik, Hieronim Śmiechowicz, Stanisław Kobyłt, Stanisław Dybała, Stanisław Pietrasik, Leon Pakin, Antoni Suwara, Ludwik Suwara, Edmund Krzemiński. Śmierć najlepszych towarzyszy ratowała honor Ojczyzny, męczeńska śmierć bohaterów – komunistów nie dopuści do powtórzenia się tragedii wrześniowej. Cześć pamięci bohaterom klasy robotniczej poległym w walce o Polskę Ludu Pracującego.
![Pabianice mogą stać się zieloną wątrobą regionu [WYWIAD]](https://pabianice.tv/wp-content/uploads/2022/05/zywoplot_cisy-243x180.jpg "Pabianice mogą stać się zieloną wątrobą regionu [WYWIAD]")
