Tak podczas I wojny w Pabianicach obchodzono święto 3 Maja

Epidemia ograniczyła w Pabianicach obchody Narodowego Święta Konstytucji do minimum. W przeciwieństwie do I wojny światowej.

Jutro obchodzimy 230 rocznicę Konstytucji 3 Maja. Jak? “W dniu Narodowego Święta Konstytucji 3 Maja  o godz. 9.30 zostanie odprawiona msza w kościele św. Mateusza, po której władze miasta i powiatu symbolicznie złożą kwiaty przed pomnikiem Niepodległości. Ze względu na obostrzenia utrzymane do 3 maja nie będzie tradycyjnej uroczystości z przemówieniami przed pomnikiem” poinformował Urząd Miejski w Pabianicach. Na stronie starostwa czytamy: “Informujemy, że udział w miejsko-powiatowej uroczystości obchodów rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, został ograniczony został do minimum. Nie będzie delegacji szkół, instytucji, czy służb mundurowych, które zwykle przybywały na obchody Święta Konstytucji 3 Maja”.

Uroczystość, ale z wystąpieniami, była podczas epidemii rok temu. Tak o niej pisaliśmy: “Delegacja samorządowa w maseczkach i rękawiczkach. Hymn państwowy, krótkie przemówienia, złożenie wieńców pod obrazującym ideę niepodległości Pomnikiem Legionisty – tak w skrócie wyglądała oficjalna część miejsko-powiatowych obchodów 229. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Potem w miasto ruszył udekorowany samochód Zakładu Energetyki Cieplnej, z którego – zgodnie z pomysłem Miejskiego Ośrodka Kultury – dobywają się radosne, patriotyczne pieśni (obecnie auto objeżdża centrum Pabianic). Na oryginalny pomysł wpadli też pabianiccy harcerze. Flaga online osiągnęła już 35,64 m. “.

Do podniosłej uroczystości koło kościoła zaczęły dochodzić w 2019 roku radosne formy świętowania. Po raz pierwszy zorganizowano bieg , a po nim na Bulwarach rozpoczął się piknik. Grillowaniu kiełbasy i kaszanki towarzyszyły patriotyczne śpiewy,  a Adam Wirski “Kruk” z pomocą mieszkańców namalował biało-czerwoną flagę. (Więcej TUTAJ).

Obchody z wielkim rozmachem w czasie wojny

Bez porównania znacznie bardziej szeroko zakrojone i perfekcyjnie zorganizowane uroczystości odbyły się w Pabianicach podczas I wojny światowej (3.05.1916 – środa). Świadczy o tym publikacja, jaka ukazała się w Jednodniówce Pabjanickiej „Ratujcie dzieci” w czerwcu 1916 r. Jej autorem jest ks. Stefan Rylski (1884-1937), przewodniczący komitetu organizującego obchody. Duchowny był m. in. dyrektorem Progimnazjum Męskiego w Pabianicach i wikariuszem parafii św. Mateusza.

Ksiądz szczegółowo relacjonuje uroczystości z 125 rocznicy  uchwalenia Konstytucji. Wtedy po raz pierwszy od upadku Powstania Listopadowego można było oficjalnie świętować. Zapraszamy do lektury (pisownia oryginalna):

“Posępne dni smutnej naszej doli, nad którą od dwóch prawie lat szaleje huragan strasznej, niedatowanej dotychczas w historii wojny, rozświetlił jasny promień wielkiego w Narodzie wspomnienia, pozwalając, choć na chwilę, zapomnieć o okropnościach dnia dzisiejszego, podnieść zorane troską czoło i z otuchą spojrzeć w niepewne jutro.

To dzień 3-ci Maja, dzień wiekopomnej Konstytucji, która na rubieży chylącej się do upadku wolności Narodu, była tym przejasnym momentem, który w tragicznych dniach porozbiorowych, podtrzymywał ducha Polaków, nie pozwalając mu spodleć, zwątpić; owszem rokując mu niezaprzeczone prawo do życia.

Za przykładem Stolicy naszej Warszawy, wszędzie postanowiono godnie święcić ten Wielki dzień.

I nasze miasto jęło się z zapałem tej myśli. Zorganizowano naprzód Komitet Obchodu, w skład którego weszli p.p.: Boroń P., Fuks Z., Gajewicz Br., Hans J., Jankowski J., Kamieński W., Klimkiewicz ST., Knorr Al., Lewandowski K., Lipski H. Dyr., Lipski W., Lorentowicz Fr., MIssala B. (sekretarz), Moszczeński St., Ks. Portych T., Ruta St., Ks. Rylski St. (przewodniczący), Ks. Kan. i Dziekan Świnarski, Schaefer R., Tomczak M., Walasik W., Wlazłowicz H., i Zygadło J. Komitet wydał odezwę do mieszkańców miasta, zachęcając do solidarnego, a poważnego wzięcia udziału w Narodowej Uroczystości, przystrojenia domów i przerwania pracy, i zajęć na czas obchodu.

Nadto, by składniej poszła praca przygotowawcza, Komitet wyłonił spośród siebie sekcje: legalizacyjną, pochodową, odczytowo-koncertową i finansową, którym zostało powierzone opracowanie i przygotowanie poszczególnych działów Obchodu.

Pogodny i jasny dzień 3-ci Maja sprzyjał uroczystościom. Rozpoczęło je Solenne Nabożeństwo w kościele nowomiejskim. Uroczystą Mszę Św. odprawił Ks. Kan. Fr. Jüttner, kazanie okolicznościowe wygłosił Ks. St. Rylski, po czym pochód, przy odgłosie dzwonów i ze śpiewem „Boże coś Polskę” ruszył ulicą Zamkową i Warszawską kierując się ku kaplicy staromiejskiej stojącej na dawnym cmentarzysku poległych w 1831 i 1863 roku w walce o Niepodległość Ojczyzny.

Czoło pochodu stanowiły sztandary narodowe, skupiając wokół siebie garstkę szanownych weteranów – 63 roku, dalej postępował Komitet Obchodu z wieńcem ku czci poległych bohaterów, a za nim pod bacznym okiem miejscowego nauczycielstwa, szkoły elementarne i średnie z pięknymi narodowymi sztandarami; wśród nich piękną grupkę stanowiła garstka skautów ze swym sztandarem.

Środek pochodu zajmowało duchowieństwo katolickie i mojżeszowego wyznania, oraz przedstawiciele Magistratu i Rady Miejskiej. Następny człon pochodu zajęły delegacje wszystkich stowarzyszeń naszego miasta, ze swymi godłami. Sprawnie bardzo przewodniczył im delegat Towarzystwa Naukowego p. R. Schaefer.

Za przedstawicielami stowarzyszeń powiewały, idąc w długim szeregu, proporce cechów w otoczeniu swych przedstawicieli; orszak zaś pochodowy kończyły zrzeszone chóry Towarzystw śpiewaczych; „Lutni”, „Liry” i „Św. Floriana” pod dyrekcją p. Prosnaka.

Już przy wyruszeniu pochodu dołączyła się delegacja włościan i dzieci szkolnych z Górki Pabjanickiej z swym proboszczem, Ks. St. Marturalskim na czele.

Porządek w czasie obchodu utrzymywała miejscowa straż ogniowa i straż honorowa, której przewodniczył p. J. Jankowski.

Pochód przedefilował koło kaplicy staromiejskiej, gdzie zawrócił kierując się w stronę ulicy Bożnicznej i Kościelnej. Przy drzwiach wchodowych kaplicy została odsłonięta przez przedstawicieli Komitetu Obchodowego pamiątkowa tablica marmurowa z napisem:

„BOHATEROM 1831 i 1863 ROKU – UCZESTNICY OBCHODU 3-GO MAJA”

Przy odgłosie Chorału „Z dymem pożarów” pochód zbliżał się do kościoła Św. Mateusza, gdzie się miał zakończyć. W pięknie przybranej Świątyni wyżej wzmiankowane chóry wykonały kantatę „Boże Ojcze!” poczem Ks. pref. H. Insadowski wypowiedział krótką przemowę, a na zakończenie odśpiewano dziękczynne „Te Deum laudamus”.

Przejście przez miasto pochodu znamionowały jasny spokój i głęboka powaga, brakło wprawdzie orkiestr, które by ożywiły całą akcję, brak ten jednak tym więcej uwydatnił prawdziwie majestatyczny nastrój chwili.

Na szczególne zaakcentowanie zasługuje wzorowy porządek i ład wśród ludności miasta biorącej licznie udział w uroczystości, szkoda tylko, że do ogólnej harmonii nie dostosowało się zewnętrzne upiększenie miasta.

Drugą część uroczystości wypełnił rzeczowy i piękny odczyt o Konstytucji 3-go Maja wygłoszony przez p. Majewskiego, profesora miejscowej Szkoły Handlowej, w Sali domu ludowego (obecnie Miejski Ośrodek Kultury) o godz. 3-ej po południu; – niestety przy nielicznym współudziale słuchaczy.

Zakończyła Dzień Majowy wieczornica urządzona staraniem młodzieży pabianickiej. Złożyły się na nią, dostrojone do chwili deklamacje, śpiewy i muzyka: wystawiono nadto III-cią część „Dziadów”.

Dochód otrzymany z rozprzedaży kokard narodowych, z odczytu i wieczornicy przeznaczony został na rzecz bursy przy Szkole Handlowej i na wpisy dla niezamożnych uczniów Szkoły Technicznej.

Pięknym i miłym wspomnieniem pozostanie w dziejach naszego miasta i w sercach uczestników dzień 3-ci Maja 1916 roku.

Wszyscy jak jeden mąż, bez względu na wyznanie, przekonania i hasła, z małymi tylko wyjątkami, stanęli w tym Dniu Świetlanym pod znakiem Białego Orła.

Oby On wiódł nas w solidarnej i zwartej sile w przyszłość niepewną i był zwiastunem jaśniejszej doli!”.

(Na zdjęciu głównym – w pochodzie skauci i uczniowie pabianickich szkół. Ilustracje z cyfrowych zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi)